Suriye Türkmenleri

7. yüzyıldan itibaren Oğuz boyları akıncılarının Irak ve Suriye’de görünmeye başladığı ve yoğun
Türk göçlerinin 10. ve 11. yüzyıllarda gerçekleştiği bilinmektedir. Tolunoğulları ile başlayan Türklerin
yerleşimi 11. yüzyılda Selçukluların bölgeye gelmesi ile devam etmiştir. Buradaki Türk boyları,
1096 yılında Haçlı seferleri başladığında Selahattin Eyyubi komutasındaki Müslümanlarla birleşerek
Haçlılara karşı bölgeyi savunmuştur.

Yavuz Sultan Selim, 1516 yılında Mercidabık’ta Memlukluları yenerek bugünkü Suriye toprak- larını Osmanlılara bağlamıştır. 1516’dan sonra yönetimi Osmanlı Devleti’ne geçen bölge 1918 yılına kadar kesintisiz olarak 402 yıl boyunca Türklerin hakimiyeti altında kalmıştır. Bu dönemde Suriye’de Türkmen yerleşimi artarak devam etmiş ve bölgede önemli bir Türk nüfusu oluşmuştur.

Türkiye ile Fransa arasında 20 Ekim 1921 tarihinde imzalanan Ankara Anlaşması’nın 7. madde- si, “Suriye’deki Türkmenlerin resmi dillerinin Türkçe olması ve tüm kültürel sosyal haklarının ko- runmasını” içermektedir. Dolayısıyla Ankara Anlaşması Suriye Türkmenleri konusunda Türkiye’ye garantörlük vermiştir.

Suriye’de Türkçe konuşan Türkmen sayısının yaklaşık bir buçuk milyon, Türkçeyi unutmuş Türk- menlerle beraber sayının 3,5 milyon civarında olduğu belirtilmektedir. Dillerini unutmuş olan Türkmenler kimliklerinin bilincinde olmakla birlikte yaşadıkları bölgenin dili, kültürü ile bütün- leşmiştir. Ancak Türkmen kimliklerinin bilincedirler. Küçük gruplar halinde yaşayanlar önemli öl- çüde Araplaşmıştır. Suriye Türkmenlerinin büyük çoğunluğu Sünni Hanefi mezhebine mensuptur. Çok az sayıda Alevi Türkmen bulunmaktadır. Suriye Türkmenlerinin konuştukları diller Arapça ve Türkçedir. Türkiye Türkçesine çok yakın bir Türkçe konuşulmaktadır.

1-Halep Türkmenleri:
Halep, Anadolu’dan daha önce Türkleşen bir şehir olmuştur. 1906 yılında yayımlanmış olan Halep Vilayeti Salnamesi’nde yer alan Türkçe mahalle isimleri şunlardır: Hamidiye, Aziziye, Selimiye, Akyol, Altunboğaz, Oğulbey, Badıncık, Balıbulgur, Tatarlar, Karaman, Çukurcuk, Çukurkestal, Hamzabey, Hensebil, Haraphan, Şakirağa, Şahinbey, Saçlıhan, Farfara, Kazasker, Kilise, Küçükkilise, Mahmutbey, Müstadembey, Harundere, Almacı.

Halep şehir merkezinde; Hüllük, Kadıasker, Hayderiyye, Eşrefiyye önemli Türkmen mahalleleridir. Şehir merkezinde bulunan mahallelere ilaveten ; Kurdağı, Azez, Bab, Münbiç, Carablus Kazalarında olmak üzere Halep Bölgesinde toplam 145 Türkmen köyü mevcuttur.
Halep şehir merkezinde bulunan ve boy yapısını kaybetmiş Türkmen kökenli ailelerden bazıları şunlardır: Şahbender, Ataşoğlu, Muderrıs, Basmacı, Kethuda, kahya, Ağa, Paşa, Sallur, Çelebi, Zıkırt, Sılo, Garkinavi, Türk- meni, Utri, Delati, Kerküklü, Hıbbu, Bazar- başi, Dellalbaşi, İzmirli, Kerzun (Kara Uzun), Bekir, El beli, Kevakibi, Mahli, Barak, Gillo, avi, Türkmeni, Utri, Delati, Kerküklü, El Güzzi, El Kvakubi, Neyyel, Beyraktar, Bö- lükbaşı, Maraşlı, Çavuş, Aşçı , Şekşuk, Mılla, Çavuş, El Esvat, Yoz Katlı, Kayyali...

Halep ili El Bab ilçesindeki Türkmen Köyleri

(+)

Halep ili Cerablus ilçesindeki Türkmen köyleri

(+)

Halep ili Munbiç ilçesindeki Türkmen Köyleri

Halep ili Azaz ilçesindeki Türkmen köyleri

(+)

Afrin ve Ayin Arab ilçesindeki Türkmen köyleri

Lazkiye (Bayır-Bucak) Türkmenleri:
Bayır – Bucak, Hatay sınırlarından başlayıp Lazkiye sınırlarına kadar uzanan 60 km kadar derinlikte coğrafi yapısı itibari ile Amanos Dağları’nın devamı olan bölgenin adıdır. Hatay’ın Yayladağı ilçesi dahil olmak üzere Lazkiye’ye kadar uzanan bölgede tamamıyla Bayır – Bucak Türkmenleri yaşamaktadır. Bayır–Bucak Türkmenleri, Karamanoğlu Türkmenlerinden olup Osmanlı döneminde
İç Anadolu ve Akdeniz bölgelerinden getirilip yerleştirilmişlerdir. Suriye’nin Akdeniz kıyılarında, başta Lazkiye şehir merkezindeki Ali Cemmel Mahallesi olmak üzere Basit, Bayır, Kesap nahiye ve köylerinde yaşamaktadırlar. Türkmen köylerinin arasında Arap köyü bulunmamaktadır. Bayır – Bucak Türkmenleri çoğunlukla çiftçilik, rençperlik ve tarımla uğraşmaktadır.
Lazkiye ili şehir merkezinde Türkmen asıllı ailelerden bazıları şu şekildedir: Türkmeni , Matarcı (Trabzon asıllı), Şahin, Genç, Sıbahi, Seraj, Usta, Sayi, Huvali, Ciare, Aslan, Eraslan, Arkaevi, Sılıyıt, Sari, Sılo, Salur, Avşari, Cemel, Cuni, Mulla, Ağa, Kaleci, Mısri, Hattap, Bektaş, Dennura, Harun, Şiritıh, Reyis, Şirigi, Paşa, Kubulavi, Sabuni, Korkmaz, Zade, Tıpsi, Seyid, Yüzbaşı.

Lazkiye’deki Türkmen yerleşim yerleri; Bayır, Bucak, Burç İslam ve Sulayıp Türkmen Beldelerinin yanı sıra aşağıdaki köylerden oluşmaktadır.

Lazkiye ili Bayır bölgesi Türkmen köyleri:

(+)

Lazkiye ili Bucak bölgesi Türkmen köyleri:

(+)

3-Şam Türkmenleri
Şam’da farklı geçmişe sahip dört ayrı Türkmen topluluğu bulunmaktadır. Birincisi Osmanlı dönemi ve öncesinden kalmış zengin Türkmen ailelerdir. İkincisi Golan Tepeleri’nin İsrail tarafından işgal edilmesinin ardından bölgeden göç etmek zorunda kalarak Şam’a yerleşen Türkmenlerdir. Üçüncü grup ise Türkiye’de cumhuriyet devrimleri sırasında Türkiye’den Suriye’ye göç eden Türkmenlerdir. Son olarak yaklaşık 800 kişilik Karaçay Balkar Türkü nüfusu bulunmaktadır. Cumhuriyet’in ilk yıllarında hayata geçirilen devrimleri kabul etmeyen ve Anadolu’da yaşayan bazı Türkler Şam şehrine göç etmiştir.
Sayıların net olmamakla birlikte bu şekilde on bin civarında Türk Şam’a gitmiştir. Bu topluluk şu an Şam’ı çevreleyen Kassiyun dağ eteklerinde Muhacirun mahallesinde oturmaktadır. Muhyiddin Arabi’nin türbesinin etrafında yoğunlaşan bu yerleşim birimi Suriye’de “Türk Mahallesi” olarak bilinmektedir. Bunun yanı sıra Şam’ın Mesekin Berze, Muhayyem, Hacer Esved, Kadem, Işşıl Verver ve Cobar Hırmallı mahallelerinde yaşamaktadırlar. Şehir merkezinde yaşayan Türkmen asıllı aileler Araplaşmıştır.
Bunun yanı sıra Osmanlı döneminden kalan toprak sahipleri ve zengin tüccar Türk aileler bulunmaktadır. Bu topluluk Türklüklerini unutmamış olmasına rağmen Türkçeyi unutmuş ve devletle yakın ilişkiler geliştirmiştir.Şam ili şehir merkezinde Araplaşmış Türkmen asıllı ailelerden bazıları şu şekildedir: Ağrıbuz, Akbıyık, Aclıkın, İlçi, İbiş, Bereket, Bizim, Boğa (El-Hüseyini), Begdaş, Beyazid, Beytar, Terzi, Şeybani, Tillü, Temirağa, Türk- meni Tarakçı, Demir, Kaleci, Keçeci, Cebeci, Çuhadar, Çolak, Hani, Hoca, Hurdacı, Dalati, Dardari, Dergil, Duhman, Deveci, Rahavan- cı, Zirkli, Zeki, Zengi, Serdest, Sakati, Sultan, Trabzonlu, İzmirli, Antepli, Urfalı, Mardinli, Tokatlı, Erzrumlu, İstanbuli, Moralı, Şerbe- ci, Şerbetci, Şemdinağa, Sarıcalı, Karabatak, Gençosman, Gencyusufpaşa, Sabbağ, Susu, Tavlu, Abid, Abacı, Arabikatibi, Attar, Itri, Azim, Azme, Kabbani (Akbıyık dalı), Kat- lan, Kaşlan, Kassab, Kaltacı, Kuvvetli, Kapı- kolı (Kolı), Mahmalcı, Merdembeg, Malas, Malatyalı, Nakişbendi, Uzun, Keleş, Buhari, Buharalı, Dağıstani, Dokmak, İmadi, Mura- di, Biyk,Sılo, Kem almaz, Kerkütlü, Basmacı, Kerküklü.
Az sayıda bir kısım Türkmen Şam’ın kırsalında yaşamaktadır.

(+)

4-Rakka Türkmenleri:
Osmanlı döneminde; Rakka veya budak adı ile bilinen bölgeye ve Halep ile Rakka arasında yer alan Gulap isimli yerleşim yerlerine çok sayıda Türkmen boyu yerleştirilmiştir. Özellikle 1679 yılında iskan beyi Feriz Bey komutasında Sivas, Yozgat ve Maraş bölgelerinden çok sayıda Türkmen boyu getirilmiştir.

5-İdlip Türkmenleri:

(+)

6- Humus ve Hama Türkmenleri

(+)

SONUÇ OLARAK
Günümüzde Suriye Türkmenlerinin Vilayetlere Göre Nüfus Dağılımı
(Bu rakamlara tamamen Araplaşmış ve Türkçeyi unutmuş ama Türkmen kimliğinin bilincinde olan Türkmenler de dahil edilmiştir.)

Suriye Türklerinin dezavantajı dağınık bir coğrafyada yaşamalarıdır. Irak Türkmenleri gibi belirli bir bölgede toplanmamışlardır.
Aşağıdaki Haritada bölgelere göre Suriye Türkmenlerinin coğrafi dağılımı gösterilmektedir.

(+)